Son yüzyılda doğanın dengesini insanlar olarak bir hayli değiştirdik ve değiştirmeye de devam ediyoruz. Dünya genelinde bu durumu tersine çevirmek için farkındalık oluşturulmaya çalışılsa da bu çalışmalar gerçekten yeterli mi veya dünyamızı şu anki bulunduğu durumdan daha iyi bir hale getirmek gerçekten mümkün mü gibi sorular akla gelmiyor değil. Bu durumdan hoşnut olmayanlardan biriysen, dünyayı kurtarmak gibi büyük vaatlerde bulunmak bir yana, aslında bireysel anlamda evinden çıkmadan yapabileceğin pek çok şey olduğunu söyleyebiliriz. Sıfır atık yaşam felsefesinin inceliklerine değindiğimiz bu yazımızda aklındaki sorulara yanıt bulacağından eminiz.

Sıfır Atık Nedir ?

Sıfır atık yaşam felsefesinin temelinde, dünyada her geçen gün azalan ve yenilenemeyen kaynakların verimli kullanımı, yeniden kullanılabilir ürünlerle atık üretiminin engellenmesi veya en azından azaltılması, israfın azaltılarak tasarrufun öne çıkarılması gibi sürdürebilir yöntemler yer almakta. Bu tanımdan hareketle, aslında yaşamın her anını etkileyen bir mantalite değişikliğinden ibaret olduğunu söylemek mümkün. Zaman zaman geri dönüşüm kavramıyla karıştırılmakla birlikte; ikisi arasında ciddi farklılıklar olduğunu söyleyebiliriz. Sıfır atık yaşam felsefesinde öncelikli amaç atık üretimini engellemek, geri dönüşüm ise atık oluşumunun engellenmesinin mümkün olmadığı durumlarda en son çare olarak karşımıza çıkmakta.

Evde Sıfır Atık Yaşam Gerçekten Mümkün Mü ?

Çok uzun yıllar önce başlayan tüketim çılgınlığından tüm insanlık nasibini almış durumda. Teknolojik gelişmelerin getirdiği kolaylıkla her şeyin kontrolümüzde ve her an ulaşılabilir olduğu bugünlerde ‘ihtiyaç’ kavramı kimilerimiz için önemini ve anlamını tamamen yitirdi. Dolayısıyla sahip olduğumuz tüm bu alışkanlıklardan bir anda kurtulmamız pek olası görünmüyor. Kaldı ki gerçek anlamda ‘sıfır atık’ bir yaşam şehir hayatına alışık bizler için %100 ulaşılabilir bir hedef değil. Önemli olan yukarıda da belirttiğimiz ‘Doğaya olabildiğince nasıl daha az zarar verebilirim?’ mantalitesine sahip olmak ve bundan sonraki hayatımızı bu süzgeçten geçirerek yaşamak.

Evde Sıfır Atık Yaşam İçin Neler Yapılabilir?

Her şeyden önce kendine güçlü bir motivasyon edinmen gerekecek. Neden sıfır atık yaşama geçiş yapmak istiyorsun? İçsel motivasyon devamlılık adına oldukça önemli. Ek olarak bunun uzun bir süreç gerektirdiğini ve bir anda gerçekleşmeyecek bir hedef olduğunu kendine devamlı hatırlat. Unutma, burada amaç hedefe varmak değil, en azından yolda olmaktır.

Şimdi sıfır atık felsefesinin 5R’si çerçevesinde neler yapabileceğimize bakalım:

1- Reddet (Refuse) : Sıfır atık felsefesinin ilk adımında ihtiyaçlarımızı gözden geçirerek işe başlamalıyız. Tüketim toplumunun bizlere dayattığı ‘al-kullan-at’ ürünleri tercih etmek yerine, gerçekten ihtiyacımız olan ürünler arasından doğaya en az zarar vereni seçmemiz gerekiyor. Pratik olmaları nedeniyle sıklıkla tercih ettiğimiz tek kullanımlık ürünlerden uzak durmamız gerektiğini sanırım söylememize gerek yoktur. Plastik veya kağıt bardak, pipet, tabak gibi ürünlerin kullanımında geri dönüştürebilir olmalarının arkasına sığınıyorsan hatırlatalım: özellikle plastik ürünler maalesef %100 geri dönüştürülemiyor, bu da çok uzun yıllar doğada çözünmeden kalmaları anlamına gelmekte. Sıfır atık felsefesindeki asıl amacımız ise atıkları daha en baştan hayatımıza hiç sokmamak. Çözümü uzaklarda arama ve sadece basit düşün; örneğin kahveni dışardan almak yerine kendi termosunda yapmaya ne dersin?

2- Azalt (Reduce) : Mutlaka gerekli olduğunu düşündüğümüz ürünlerde ihtiyaç miktarımızı belirleyerek azaltma yoluna gitmemiz gerekir. Sıfır atık felsefesinin öne çıkan kavramlarından birinin de israfı önlemek olduğunu yukarıda belirtmiştik. Alışverişte bu kuralı mutlaka göz önünde bulundurmanı tavsiye ederiz. Gerek giyim gerekse gıda alışverişlerinde sahip olduklarını gözden geçir ve ihtiyacın olanı doğru belirle. Mesela aynı işlevi gören 3 tane ayakkabın var diyelim, içlerine bir yenisini eklemenin sana gerçekten faydası olacak mı ? İtiraf edelim her birimizin zaman zaman oldukça hızlı değişen moda akımlarına kapıldığı oluyordur. İşte burada mantığımızın devreye girmesi ve doğaya karşı sahip olduğumuz sorumluluk duygusunun ağır basması gerekiyor.

3- Yeniden Kullan (Reuse): Bu aşamaya kadar hayatımızdaki fazlalıklardan kurtulduk ve daha minimal bir hayata doğru ilk adımlarımızı attık. Şimdi sırada elimizdeki yeniden kullanılabilir durumda olan eşyaları atmak yerine farklı amaçlarla değerlendirmek var. Bu aşamada hayal gücünün sınırı yok. Kendin-yap ürünler oluşturmayı seviyorsan evde kullanmadığımız için elden çıkarmayı düşündüğümüz onlarca şey olduğunu fark edeceksin. Sana fikir vermesi için cam şişeleri dekoratif parçalara dönüştürmenin yollarını paylaştığımız yazımızı inceleyebilirsin.

4- Geri Dönüştür (Recycle): Bu aşamaya kadar zaten evimize plastik türevi eşyaların girmemesi gerekiyordu. Diğer cam, kağıt vb ürünleri ise yeniden kullanma aşamasında farklı amaçlarla kullanılabilir hale getirdiğimizi düşünüyorum. Ancak yukarda da belirttiğim gibi, sıfır atık yaşam stili bir süreç gerektiriyor ve bir gecede gerçekleşecek bir hedef değil. İşte bu aşama, bu uzun süreçteki en büyük yardımcımız. Tüm çabalarımıza rağmen saydığım ürünlerin evimize girmesini engelleyememişsek, onları türlerine göre ayırıp geri dönüşüme kazandırmamız gerekiyor. Bugün birçok belediyede bu iş için özelleşmiş ekipler var, ayırdığın ürünleri bu mercilere toplu şekilde teslim ederek geri dönüşüm süreçlerine kolay bir şekilde katkı sağlayabilirsin.

5- Gübre/Kompost Yap (Rot): Çiçeklerle ilgilenmeyi seven biriysen bu aşamada hiç zorlanmayacaksın. Mutfağında oluşan tüm organik atıkları, meyve-sebze ve yumurta kabukları, çay artıkları gibi atıklar bu gruba girer, organik gübre haline getirmek mümkün. Doğadan geleni tekrar doğaya bıraktığımız bu aşama, kırsalda sıklıkla kullanılan bir yöntem. Bahçesi olan bir evde yaşıyorsan çok şanlısın, lütfen bu aşamayı deneyimle. Ancak şehir hayatında, çoğunlukla bahçesiz, balkonsuz evlerde yaşamak zorunda kalan bizler için kompost yapma süreci biraz zor olabilir. Fakat bu seni asla yanıltmasın, hep vurguladığımız gibi mümkün olduğunca doğaya en az zararı vermek için çabalıyoruz. Bu nedenle tüm süreçleri %100 uygulayamasan bile, bunu içsel motivasyonun haline getirdiğinde eminiz etrafındaki her şeye daha farklı bir gözle bakmaya başlayacaksın.